علیرغم جایگاه بی بدیل آموزش و پرورش در تربیت نسل‌ها، دستگاه تعلیم و تربیت رسمی تنها متولی تعلیم و تربیت در کشور نیست. و نقش عوامل دیگر (مثل رسانه‌ها، خانواده و…)  که در تربیت نارسمی و غیر رسمی نقش بسیار مهمی دارند را نمی‌توان نادیده گرفت. از مهم‌ترین چالش‌های حال حاضر نظام تعلیم و تربیت، پارادوکس تعلیم و تربیت رسمی و نارسمی در جمهوری اسلامی است و نهادهایی که موظفند این هماهنگی را بوجود آورند عملا در این مهم یا توفیقی نداشته‌اند و یا اثرات آن‌ها بسیار کم و قابل اعتنا نبوده است.   

ایده محوری و استدلال:

با عنایت به آنچه در مسئله یک یاد آور گردید و با تاکید بر ایده مطرح شده باید  شورایی از عالی‌ترین مقامات کشوری با ترکیبی که تحت تاثیر جریانات سیاسی قرار نداشته باشد تشکیل و سیاست‌گذاری کلان تعلیم و تربیت و نظارت بر همسویی همه متولیان و دست اندر‌کان این حوزه را بر عهده داشته باشد. کاری که متاسفانه شورای‌ عالی انقلاب فرهنگی تا کنون در آن ناتوان نشان داده است.

سهم ناچیز اموزش و پرورش از درآمد ناخالص ملی به دلیل کوچک انگاری مسائل آموزش و پرورش از سوی دولت این موضوع مشکلات نرم افزاری و سخت‌افزاری عدیده‌ای را در همه ارکان آموزش و پرورش ایجاد کرده و باعث افت کمی و کیفی این نهاد تربیتی در همه سطوح گردیده است و همواره با کسری‌های بودجه‌ای مواجه گردیده است.

ایده محوری و استدلال:

۱- افزایش سهم نهاد اموزش و پرورش از درآمد ناخالص ملی متناسب با ماموریت‌های محوله 

۲- اصلاح نگاه به آموزش و پرورش در نهادهای تصمیم‌ساز بویژه هیئت دولت و نهادهای تاثیرگذار

سیاست‌گذاری، تبیین راهبردها، تعیین اهداف کلان و …. برای آموزش و پرورش توسط وزیر، (حداکثر ذیل نظرات رئیس جمهور) در دولت انجام می‌شود با فرض آنکه وزیر انتخاب شده برای آموزش و پرورش در دولت برای ۴ سال در مقام خود باقی بماند فقط یک سوم زمان لازم برای دیدن محصول برنامه‌ریزی در آموزش و پرورش برای یک دولت و وزیر در یک دوره ریاست جمهوری فراهم است. توجه به این نکته مهم است که دوره به ثمر رسیدن محصول آموزش و پرورش که دانش آموز باشد حداقل به ۱۲ سال زمان نیاز دارد. با تغییر دولت‌ها عموما سیاست‌ها هم تغییر می‌کنند به همین خاطر معمولا سیاست‌گذاری‌ها و برنامه‌ریزی‌ها در آموزش و پرورش ( اگر وجود داشته باشند) ابتر و ناتمام باقی می‌مانند. علاوه بر آن متاسفانه در دولت‌های مختلف شاهد دخالت‌ها و فشارهای مدیران ذی‌نفوذ استانی و نمایندگان مجلس در مقوله انتصابات بوده‌ایم که این سیاست‌زدگی باعث خسارات جبران ناپذیری در صف و ستاد گردیده است و باعث تضعیف جایگاه مدیریت در این نهاد گردیده است.

ایده محوری و استدلال:

برای سیاست‌گذاری های کلان در حوزه آموزش و پرورش رسمی کشور باید نهادی بالاتر از دولت که با تغییر رئیس جمهور تغییر نکند وجود داشته باشد و وزیر آموزش و پرورش که خود می‌بایست فرهیخته‌ای از اعضای این نهاد باشد وظیفه به اجرا در آوردن این سیاست‌ها را داشته باشد. نمونه این مسائل هم اکنون در مسائل امنیتی و سیاست خارجی وجود دارد که در این حوزه‌ها دولت و وزیر به تنهایی تصمیم‌گیر نبوده و مجری سیاست‌های نظام هستند. اگر آموزش و پرورش در جایگاه اصلی خود قرار داشته باشد مسائل آن به هیچ عنوان از سیاست‌های خارجی و یا امنیتی کم اهمیت‌تر نبوده که بسیار پراهمیت‌تر از این حوزه‌ها هم هست. چه آنکه همه این حوزه‌ها بنحوی وام‌دار آموزش و پرورش هستند.

تمرکزگرایی شدید

متاسفانه علیرغم شعار توسعه مشارکت، بیش از ۹۰ درصد از برنامه‌ها و سیاستگذاری‌ها در ستاد تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری می‌شود. این مسئله همه هفته باعث ابلاغ ده‌ها بخشنامه از بخش‌های مختلف ستادی به ادارات کل و مناطق و از آن‌جا به مدارس گردیده و به نوعی توانمندی‌های باالقوه در استان‌ها و مناطق بویژه مورد بی‌توجهی قرار گرفته و امر مشارکت در این نهاد را با مشکل جدی روبرو کرده است.

ایده محوری و استدلال:

با تکیه بر سند تحول تا آنجا که امکان‌پذیر است اختیارات و وظایف به مدرسه منتقل  و تراز حرفه‌ای مدرسه ارتقاء یابد. در این زمینه باید با مشارکت نمایندگان ادارات استانی و مناطق و برخی مدیران توانمند مدارس اختیارات لازم  احصاء و پس از تصویب در شورای‌ عالی آموزش و پرورش به مدیران مدارس ابلاغ گردد.

معضل تامین وتربیت نیروی انسانی:

با تاسیس دانشگاه‌های فرهنگیان و شهید رجایی انتظار می‌رفت مشکل نیروی انسانی نهاد تعلیم و تربیت از طریق مراکز مذکور برطرف شود لیکن در سال‌های اخیر به دلیل جذب نیرو از مجاری غیر از مراکز دانشگاهی فوق، شاهد افت کیفی و کمی اموزش به استناد ارزیابی‌های ملی و بین‌المللی بوده‌ایم.

ایده محوری و استدلال:

با هماهنگی شورای عالی آموزش و پرورش و شورای عالی انقلاب فرهنگی شیوه‌نامه جذب نیروی انسانی بر مبنای اساس‌نامه دانشگاه فرهنگیان تدوین و از هرگونه جذب نیرو از مجاری جداگانه از دانشگاه‌های مذکور جلوگیری گردد.

عدم اجرایی شدن سند تحول در مدرسه

علیرغم گذشت نزدیک به ۱۰ سال از تدوین سند، رد پای آن در مدرسه و کلاس کمتر مشاهده می‌شود. دلیل اصلی این موضوع عدم داشتن برنامه عمل روشن برای مدرسه در جهت اجرایی نمودن راهکارهای سند است.

ایده محوری و استدلال:

برای حل این مشکل ضرورت دارد شیوه‌نامه اجرایی متناسب با زیرنظام‌ها و با رویکرد مدرسه‌محوری با مشارکت همه صاحب‌نظران و مدیران صف و ستاد بویژه مدیران مدارس تدوین و ابلاغ گردد.

ابر چالش آ.پ در حال حاضر تامین و تربیت نیروی انسانی مورد نیاز و سونامی بازنشستگی معلمان است که در پی موج اول ازدیاد دانش آموزان در دهه شصت و هفتاد به استخدام آ.پ در آمده‌اند و تا سال ۱۴۰۵ بیش از ۳۵۰ هزار نفر دیگر از آنان بازنشست خواهند شد. 

ایده محوری و استدلال:

بخشی از این کمبود از طریق فارغ‌التحصیلان دانشگاه فرهنگیان تامین خواهد شد (اگر به بسته اجرایی آ.پ در برنامه پنجم توسعه طی هشت سال گذشته عمل می‌شد تمامی این کمبود از طریق دانشگاه فرهنگیان تامین می‌شد). شاید به اجبار و یا پاسخ به یک نیاز اجتماعی (استخدام و تامین شغل برای افراد دارای تحصیلات دانشگاهی) و یا حتی شاید با سیاستی موذیانه و برای تضعیف دانشگاه فرهنگیان طی سه سال اخیر بیش از 200 هزار نیرو در آ.پ به استخدام در آمده‌اند که کمترین تناسبی با معلمی ندارند. حداقل برای جلوگیری از خسارات زیانبار بیشتر از ناحیه این افراد می‌بایست در اسرع وقت با حداکثر امکانات مراکز بازآموزی ضمن خدمت مناطق و استان‌ها ذیل نظر دانشگاه فرهنگیان فعال شده و حداقل‌های معلمی را به این نسل جعلی معلم آموزش دهند.

تحدید نیاز و کنترل منابع نیز از اساسی‌ترین اموری است که باید در سرلوحه کار برنامه‌ریزی نیروی انسانی آ.پ در طی سال‌های آینده (حداقل تا سال ۱۴۰۷) قرار گیرد.

کمبود بودجه، منابع و بخصوص فضای آموزشی

از سال ۱۳۹۲ به بعد، افزایش دانش آموز در قالب موج دوم جمعیتی شروع و این روند حداقل تا سال ۱۴۰۷ ادامه خواهد داشت و پس از آن با رسیدن به پیک جمعیت دانش آموزی، مجددا روند کاهش تعداد دانش آموزان شروع خواهد شد. کوچ جمعیت به حاشیه شهر‌های بزرگ و عدم توزیع متناسب نیروی انسانی و فضای آموزشی در دسترس از چالش‌های اساسی سال‌های پیش روی آ.پ است.

ایده محوری و استدلال:

در وهله اول و به عنوان مهم‌ترین عنصر؛ احصاء اطلاعات، و برنامه‌ریزی متناسب با امکانات، سوق اعتبارات و کمک‌های خیرین مدرسه‌ساز و شروع نهضت مدرسه‌سازی و تمهید امکان جابجایی دانش آموزان شاید بتواند اندکی از این معضل بکاهد.

ضعف شدید در بروز آوری اطلاعات معلمان و مدیران و فقر کارشناسی در ستاد و ادارات استان‌ها و مناطق کشور که بعلت عدم توجه به کادرسازی و ثبت تجربه در دهه اخیر بشدت تشدید شده است.

ایده محوری و استدلال:

راه برون رفت از این معضل احیاء آموزش‌های کوتاه مدت و بلند مدت حین خدمت و اجرای دوره‌های تربیت کارشناس مسائل اداری است. از آنجا که آ.پ سازمانی یاددهنده ـ یادگیرنده است، تفکیک کارکنان اداری و آموزشی آن (چنان که به عنوان یکی از سیاست‌های اجرایی در دولت آقای روحانی در دستور کار قرار گرفته بود) و استخدام کارمندانی با عنوان صرفا اداری که مدرسه را در طول خدمت خود ندیده باشند نه‌تنها به صواب نیست که باعث اضمحلال اندک توان باقیمانده کارشناسی در آ.پ خواهد گردید.

گرچه برای آ.پ رسمی اهداف کاملا مشخصی تعریف شده است که طیف وسیعی از ساحت‌های تربیتی را در بر می‌گیرد اما در عمل هدف پنهان و اصلی آ.پ کشورمان از زمان شکل گیری آ.پ نوین در کشور در حدود ۹۰ سال پیش تاکنون، آماده کردن دانش آموزان برای ورود به دانشگاه و ادامه تحصیل در آن است. شاهد بر مدعا، وضعیت کنونی کنکور و فرهنگ غالب بر خانواده‌ها در حال حاضر است.

ایده محوری و استدلال:

اجرای مصوبات شورای‌ عالی انقلاب فرهنگی که برای کمرنگ کردن کنکور مصوب شده است از یک طرف و انجام تمهیدات لازم در دوره متوسطه (از جمله بها دادن به رشته‌های فنی و حرفه‌ای و کاردانش، بالابردن هزینه انتخاب رشته‌های نظری در مقایسه با رشته‌های فنی و حرفه‌ای و کاردانش و …) و اصلاح برنامه درسی به نحوی که در مسئله‌های بعدی شرح داده می‌شود می‌تواند در کنار بستر سازی مناسب فرهنگی این معضل را بتدریج کم‌رنگ نماید.

حافظه محوری 

یکی از معضلات اساسی نظام اموزشی ما حاکمیت رویکرد حافظه محوری بر کلیه فرایندهای یادگیری است که باعث کاهش اثربخشی برنامه‌های آموزشی در تغییر رفتارهای دانش اموزان در جهت اهداف تربیتی مدرسه گردیده است.

ایده محوری و استدلال:

برای حل معضل حافظه محوری باید برنامه‌های درسی با رویکردهای جدید مبتنی بر مهارت‌ها و نیازهای عملکردی دانش آموزان طراحی، و اهداف برنامه‌های مذکور از اهداف جامعه اسلامی نشات بگیرد. همچنین در ارزشیابی‌ها سهم فعالیت‌های عملی و پژوهشی دانش آموزان معیار ارتقاء قرارگیرد.

از مهم‌ترین وظایف آ.پ رسمی توجه به بعد معنوی و تربیت دینی و اخلاقی و اجتماعی دانش آموزان است که بخش اعظم این وظیفه را معاونت پرورشی و فرهنگی به عهده دارد. نگاهی به وضعیت فعلی جامعه، خصوصا وضعیت اخلاقی و فرهنگی دانش آموزان نشان از آن دارد که معاونت پرورشی وزارت آ.پ آن‌طور که شایسته نظام اسلامی است در این مهم توفیق نداشته است که بزعم اینجانب مهم‌ترین عامل آن عدم راهبردهای مدون و مشخص در این معاونت است. به نحوی که علیرغم صرف بودجه نسبتا مکفی در این بخش، عمده فعالیت‌های این معاونت به انجام امور تکراری خالی از بن‌مایه مناسب، مسابقات و برپایی جشنواره‌های تکراری و … شده است که در عمل فایده‌ای برای جامعه هدف نداشته است. 

ایده محوری و استدلال:

باز تعریف نقش و جایگاه امور تربیتی در مدارس کشور، توجه ویژه در گزینش سیاست‌ها و راهبردهای اساسی این بخش، همچنین همت مضاعف در تربیت مربیان در تراز آ.پ درخور شان نظام اسلامی از اهم فعالیت‌هایی است که می‌بایست در این بخش انجام شود.

مهم‌ترین چالش آ.پ در حال حاضر نظام جذب نیروی انسانی است. گرچه هم در مصوبات شورای‌ عالی انقلاب فرهنگی و هم در مصوبات مجلس شورای اسلامی به صراحت آمده است که جذب منابع انسانی در آ.پ فقط از طریق دانشگاه فرهنگیان و دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی ممکن است اما در عمل به دلایل گوناگون این قوانین (بعضا توسط همان قانون‌گذاران) به اجرا در نیامده است و یک چرخه ناموزون با زمان تناوب حداکثر ۵ ساله باعث گردیده که تامین نیروی انسانی آ.پ از مجرای پیش‌بینی شده در قانون انجام نشود. شکل گیری چرخه ناموزون موصوف به این شکل است:

۱- در طی حداقل ۲۰ سال گذشته همواره بخشی از نیروی مورد نیاز آ.پ از طریق بکارگیری نیروهای حق‌التدریس تامین شده است گرچه در طی ۱۵ سال گذشته همواره در بخش‌نامه‌های ساماندهی نیروی انسانی تاکید شده است که بکارگیری هرگونه نیرویی خارج از چارچوب و ضوابط آ.پ و از خارج از آن ممنوع است اما مناطق و مدیران مدارس با زیر پا گذاشتن قانون، اقدام به بکارگیری نیروهای آزاد حق‌التدریس نموده‌اند که هر چند سال یکبار با تجمع این نیروها در مقابل مجلس، وزارت آ.پ و … و اعمال فشار اجتماعی و یا … سرانجام تبصره‌ای بر قانون بکارگیری نیروها اضافه و آ.پ مجبور به استخدام این افراد شده است.

۲- اداره پیش‌دبستانی‌ها بعد از اواخر دهه ۱۳۷۰ می‌بایست از طریق بخش خصوصی انجام می‌شد. آ.پ قانونا نمی‌تواند نیرویی برای اداره این بخش تخصیص دهد به همین خاطر افرادی تحت عنوان مربیان پیش دبستانی بوسیله مدیران بعضی مدارس دولتی و برای اداره پیش دبستانی منضم به مدارس به صورت غیر رسمی بکار گرفته شده و می‌شوند. همین افراد نیز بخش دیگری از فشار اجتماعی وارد بر آ.پ را باعث شده‌اند که در نهایت با قانون مصوب مجلس شورای اسلامی، آ.پ موظف به استخدام همه کسانی که به این ترتیب تا قبل از ۲۶ مهرماه ۱۳۹۱ برای پیش دبستانی‌ها بکار گرفته شده بودند (بصورت قانونی یا غیر قانونی) شده است.

۳- بخش سوم، آموزشیاران نهضت سواد آموزی هستند که برای سومین بار در تاریخ  ۲۲۰ ساله اخیر برای تعیین و نهایی کردن وضعیت آن‌ها، آ.پ موظف به استخدام آنان گردیده است.

۴- استخدام فارغ التحصیلان دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی با سوء استفاده از ظرفیت قانونی که در ماده ۲۸ اساس‌نامه دانشگاه فرهنگیان برای استخدام در آن دسته از رشته‌هایی که امکان تاسیس آن‌ها در دانشگاه فرهنگیان ممکن نیست، صورت گرفته.

در ظرف چند سال اخیر بیش از ۷۰ درصد نیروی جذب شده در آ.پ از طریق ۴ وضعیت ذکر شده در بالا بوده است که این امر آینده خوبی را برای دستگاه تعلیم و تربیت نوید نمی‌دهد.

ایده محوری و استدلال:

در خصوص وضعیت چهارم که تکلیف مشخص است. اما هر نظام جامعی که برای حذب نیروی انسانی آ.پ تدوین و اجرا گردد، اگر فاقد ضوابط مشخص برای تعیین تکلیف سه وضعیت نخست باشد محکوم به شکست است. باید تمهیدی اتخاذ شود که از تجمیع نیروهای دارای سه وضعیت اول جلوگیری شود. مادامی که نیروهای نهضت یا حق‌التدریس و یا مربیان پیش دبستانی به استخدام آ.پ در آیند و جای خالی آن‌ها را در نهضت سواد آموزی و یا پیش‌دبستانی‌ها، آموزشیاران جدید و مربیان جدید پر کنند، این چرخه و انتظار استخدام از سوی افراد جدید (به مانند افراد قبلی) وجود دارد و از بین نمی‌رود.

نگرش غالب دولتمردان به مقوله معلم و معلمی همانند نگاه به کارمندان و مشاغل دیگر دولت است. به همین خاطر ضوابطی که برای دیگر مشاغل و حرف دولتی از جمله قانون نظام هماهنگ کارکنان دولت را بر شئون معلمی هم تسری داده و امورات آ.پ را با آن اداره می‌نمایند که این خود باعث چالش‌های بزرگی در حوزه آ.پ شده است.   

ایده محوری و استدلال:

معلمی شغل نیست و معلم هم کارمند نیست. لذا برای اداره امور آ.پ می‌بایست معلمان، نظام خاص و مربوط به خود که شامل تمامی امور از جذب و استخدام تا انفکاک و بازنشستگی  می‌شود را داشته باشند. چنان که در مورد اعضای هیئت علمی دانشگاه‌های کشور یا بعضی دیگر از ارگان‌ها این حق به رسمیت شناخته شده است. علی‌هذا به جد باید در این امر و جدا‌سازی معلمان از کارمندان دیگر دولت اهتمام شود.

تامین هزینه‌های اصلی آ.پ رسمی عمومی تقریبا در تمام دنیا از وظایف اصلی دولت‌هاست. نگاهی به سهم آ.پ از بودجه عمومی در کشورهای توسعه یافته موید آن است که در هیچ‌ یک از این کشورها سهم آ.پ از حدود ۱۸ درصد کل بودجه عمومی سالیانه این کشورها کمتر نیست. در ایالات متحد بعد از پنتاگون، بزرگترین سهم از بودجه فدرال متعلق به آ.پ است. در فرانسه در اوج رکود اقتصادی اروپا کمترین سهم آ.پ از بودجه عمومی ۲۳ درصد بوده است و قس‌علی‌هذا. در کشور ما بیشترین سهم از بودجه عمومی برای وزارت متبوع حدود ۱۴.۵ درصد و مربوط به دولت سازندگی مرحوم هاشمی رفسنجانی بوده است. در سال‌های اخیر، توسعه آ.پ از جیب معلمان انجام شده است و همواره بدون توجه به مقتضیات و شرایط جدید (حتی افزایش دانش آموز که باعث بزرگتر شدن سازمان آ.پ شده و به تبع آن بالا رفتن هزینه‌ها را باعث می‌گردد) درصدی که معمولا مطابق تورم سالیانه و افزایش حقوق کارکنان و گاه حتی پایین‌تر از آن بوده به بودجه سالیانه آ.پ اضافه شده است به همین خاطر این دستگاه عریض و طویل همواره با کسری بودجه مواجه بوده و چون غالب هزینه‌های آن پرسنلی و مربوط به حقوق و دستمزد کارکنان است، عقب ماندگی پرداخت‌ها به معلمان به خصوص در مورد حق‌التدریس از معضلات دستگاه تعلیم و تربیت بوده و عملا محملی برای اندیشه‌های توسعه‌ای و یا کیفیت بخشی برای متولیان باقی نمی‌مانده است.

ایده محوری و استدلال:

راه حل برون رفت از معضل تامین بودجه آ.پ عمومی به نحوی که کیفیت تربیت تضمین شده و تحت‌الشعاع کمبود بودجه قرار نگیرد را می‌توان در موارد ذیل خلاصه نمود.

۱- واقع‌بینی در هزینه‌های مورد نیاز آ.پ رسمی و عمومی

۲- تغییر روش بودجه‌ریزی و اجرای واقعی بودجه‌ریزی عملیاتی بر اساس مقتضایت میدانی در آ.پ

۳- تحلیل هزینه ـ منفعت در تصمیم‌گیری برای تخصیص منابع به امور

۴- در نظر داشتن توسعه ناگزیر در آ.پ بواسطه افزایش تدریجی مخاطبان آن در هر سال و لحاظ این مهم در افزایش بودجه سنواتی آ.پ

۵- در نظر گرفتن سهم متناسب از GDP برای آ.پ با لحاظ نمودن همه عوامل موثر و دخیل در این رابطه

گرچه سهم کمک‌های مردمی به آ.پ به نسبت سهمی که دولت به این امر اختصاص می‌دهد ناچیز است اما در آ.پ علیرغم شروع برخی اقدامات هنوز سازوکار منسجم و کارآمدی برای جذب و هدایت این کمک‌ها و هزینه شدن آن برای مصارف ضروری وجود ندارد و گاه همین کمک‌ها با عدم نظارت بر عملکرد دریافت‌کنندگان آن باعث بروز فسادهای غیر قابل تحمل در برخی مدارس شده است.

ایده محوری و استدلال:

ایجاد و گسترش سازوکار نظارتی منسجم برای دریافت و هدایت  قاعده‌مند کمک‌های مردمی برای هزینه شدن این کمک‌ها در مصارف ضروری و جلوگیری از سوء استفاده‌های احتمالی از این کمک‌ها.

آنچه که بیش از کمبود اعتبار آ.پ از آن رنج می‌برد عدم مدیریت کارآمد منابع مالی و انسانی است. در بحث هزینه کرد منابع، بیشترین منابع صرف حقوق و دستمزد کارکنان در آ.پ می‌شود و البته دومین بخش از لحاظ مصرف منابع، در تامین فضا و تجهیزات آموزشی هزینه می‌شود که با مدیریت بهینه می‌توان بهره‌وری در این حوزه‌ها را چندین برابر نمود. 

ایده محوری و استدلال:

در بحث نیروی انسانی با رعایت دو عامل بسیار مهم و اساسی در برنامه‌ریزی منابع انسانی که عبارتست از تحدید نیاز و مدیریت منابع می‌توان باعث افزایش بهره‌وری گردید و در بحث تامین فضا و تجهیزات با غنی‌سازی بانک‌های اطلاعاتی و جلوگیری از حیف و میل منابع، این امر قابل تحقق است. تعداد مدارسی که بدون ظرفیت سنجی و آینده‌نگری مخصوصا در واحدهای روستایی احداث و به علت کوچ و جابجایی جمعیت بلا‌ استفاده رها شده و متروک شده‌اند بسیار قابل توجه است.

مدرسه، صف مقدماتی برای عمل تربیتی و محل تبلور عینی سیاست‌های آموزشی و پرورشی است. همه آنچه در ستاد، ادارات کل و ادارات مناطق، سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی می‌شود باید در مدرسه به اجرا درآید. اما در عمل ارتباط ارگانیک مدرسه به عنوان جایگاه عمل با مراجع سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی بدرستی برقرار نیست که این چالش باعث بروز فاصله معنادار بین سیاستگذاری و برنامه‌ریزی با اجرا در عمل تربیتی مدارس شده است.

ایده محوری و استدلال:

۱- باز تعریف نسبت میان مدرسه و منطقه، اداره کل و ستاد.

۲- کاهش ارسال بخشنامه‌های گوناگون به مدرسه و سپردن سیاست‌گذاری اجرایی به مدیران و مسئولین مدرسه.

۳- ایجاد و گسترس سازوکار برقراری ارتباط و تبادل اطلاعات دو طرفه بین ستاد به عنوان سیاست‌گذار و مدرسه به عنوان مامن اجرا و تصمیم‌سازی

عدم آمادگی متولیان شهری و محلی و همچنین مدیران و عوامل آموزشگاهی برای بعهده گرفتن مسئولیت‌های ناشی از اجرای سیاست بنیادی مدرسه‌محوری و پذیرش مدرسه به عنوان کانون فرهنگی تربیتی محله.

ایده محوری و استدلال:

در خصوص مدرسه‌محوری در یک دهه اخیر شعارهای بسیار زیادی مطرح شده اما در عمل گامی در این جهت برداشته نشده است. اولین و مهم‌ترین گام در مدرسه‌محوری ایجاد آمادگی ذهنی و عملی همه عوامل دخیل از جمله مسئولین شهری، خانواده‌های معلمان، مدیران و همه کسانی که به نحوی با متربیان سر و کار دارند می‌باشد و این کار جز با یک نهضت آموزشی و اطلاع‌رسانی امکان‌پذیر نیست.

عدم در اختیار داشتن امکانات و تجهیزات فیزیکی مورد نیاز برای تحقق سیاست مدرسه‌محوری در مدارس کشور

ایده محوری و استدلال:

کم توجهی به مدارس و عدم تامین نیازهای فیزیکی و تجهیزاتی آن در مخصوصا یک دهه اخیر به علت مشکلات و تنگناهای اقتصادی و پرداخت نشدن یا کاهش شدید سرانه مدارس، باعث شده مدیر که طبیعتا می‌بایست سیاست‌گذار اصلی اجرایی در مدرسه و مجری برنامه‌های تربیتی و پرورشی باشد در نقش یک تدارک‌چی قرار گرفته و عملا فرصت برنامه‌ریزی برای اجرای هدف‌های آموزشی و تربیتی را نداشته باشد (البته به طریق اولی حتی وزیر آ.پ هم با این معضل در گستره وسیع‌تر مواجه و مجبور است مثل مدیران مدارس به صورت انفعالی و به همان طریق عمل کند).

در گام نخست اگر به سیاست مدرسه‌محوری اعتقاد وجود دارد می‌بایست در جهت بستر‌سازی مناسب آن از قبیل تهیه امکانان کمی و آموزش کیفی لازم اقدام شود.

پیشی گرفتن عوامل آموزش نارسمی از جمله رسانه‌ها و شبکه‌های ارتباطی مجازی از آموزش رسمی در فر آیند تربیت دانش آموزان.

ایده محوری و استدلال:

با گسترش فضای مجازی و شکل‌گیری دهکده جهانی، آموزش از حیطه سنتی و انحصار آموزش رسمی خارج شده است و شبکه های ارتباطی مجازی در تربیت به مراتب موثرتر و کاراتر از آ.پ رسمی عمل می‌کنند. در این شرایط چاره ای به جز بهره‌گیری از همان فضا و شبکه‌های اجتماعی مجازی برای تربیت دانش آموزان باقی نمی‌ماند و برنامه ریزان آ.پ هر چه سریعتر باید اقدامات عملی در این زمینه را شروع و گسترش دهند. از برکات انتشار ویروس کرونا همین بس که به مسئولین آ.پ کشور نشان داد که از فضای مجازی هم می‌توان برای آموزش استفاده نمود.

سرعت پیشرفت فوق‌العاده تکنولوژیکی و جابجایی مرزهای دانش بشری و پدیدار شدن افق‌های نو در گستره ارتباطات و اطلاعات از یک سو و بروز نشدن روش‌ها، ارتباطات و فناوری در آ.پ کشور باعث عقب‌افتادگی آموزشی در کشور شده است به نحوی که گاه معلمان در بعضی از موارد ازجمله مواجهه با اقتضائات فضای مجازی از شاگردان خود در مدارس عقب افتاده‌اند.    

ایده محوری و استدلال:

در این خصوص اقدامات فوری ذیل، گریز ناپذیر جلوه می‌کند.

۱- تغییر و بروز آوری محتوی آموزش‌های ضمن خدمت معلمان و توجه به مقتضیات جدید عصر دیجیتال.

۲- تجهیز مدارس و هنرستان‌ها به فناوری‌های جدید .

۳- بروز آوری سامانه‌های اطلاعاتی و ارتباطاتی وزارت متبوع

۴- در دستور کار قرار دادن جدی استفاده از فناوری‌های نوین و جایگزین کردن آنها با روش‌های سنتی آموزش

تربیت نیروی انسانی تک تخصصی و مشکلات توزیع نیروی انسانی

در حال حاضر تربیت نیروی انسانی تک تخصصی مشکلات عدیده ای برای تامین نیروی انسانی مناطق مختلف بویژه مناطق محروم ایجاد نموده است. باتوجه به رشد آمار دانش آموزی در سال‌های آتی ضروری است در این زمینه اقدامات لازم انجام پذیرد.

ایده محوری و استدلال:

به منظور حل مشکل فوق ضروری است در سرفصل رشته‌های تربیت معلم زمینه‌های لازم برای تربیت معلمان چند مهارتی و تخصصی فراهم و یکی از مشکلات اساسی حوزه نیروی انسانی برطرف گردد.

حمایت قاطع از دانشگاه‌های فرهنگیان و شهید رجایی در تامین نیروی انسانی مورد نیاز و نگهداشت و ارتقا آن‌ها.

تعلیم و تربیت مهم‌ترین رکن نظام اسلامی است که شکوفایی و تعالی کشور در گرو بالندگی آن است. لذا مقدم بر هر مسئله دیگری در نظام جمهوری اسلامی باید سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی، تدارک اجرا و حل مسائل و مشکلات آموزش و پرورش در اولویت قرار گرفته و از امور درجه یک کشور باشد.

توجه به اینکه با آموزش و پرورش پویا؛ اقتصاد شکوفا، سیاست خارجی مستقل و رشد و تعالی مردم و کشور متصور خواهد شد و در غیر این صورت هیچ‌یک از موارد فوق به صورت کامل محقق نمی‌شود.  

توانمندی فرهنگیان در همه جای نظام اسلامی به اثبات رسیده است. با تتبع مختصری می‌توان به عینه این را مشاهده نمود که قوی‌ترین مدیران اجرایی کشور در همه بخش‌ها از فرهنگیان بوده‌اند. بنابراین انتظار این است که رئیس جمهور محترم به فرهنگیان اعتماد نموده وزیری از طایفه معلمان برای وزارت آ.پ انتخاب نموده و اجازه دهند فرهنگیان، خود امور این وزارت‌خانه بسیار مهم و راهبردی را اداره نمایند.