ایجاد یک دید حاکمیتی و فراگیر برای آموزش و پرورش

ایده محوری و استدلال:

آموزش و پرورش دستگاهی است که حتماً نمی‌توانید آن را به تنهایی جلو ببرید. بگویید که من وزیر آموزش و پرورش دارم، او باید این تشکیلات را اداره کند، حتماً به نتیجه نمی‌رسید. زیرا هم از نظر محتوا و هم از نظر کمّی عدد آن عدد معمولی نیست. شما در ایران الآن پانزده میلیون و ششصد هزار نفر دانش‌آموز را در یک میلیون و دویست هزار همکار فرهنگی یا معلم باید اداره کنید. بماند که من قرار است آیندگان را تربیت کنم که کشور را در محتوا تحویل آنها بدهم. سند تحول بنیادین نیز دقیقاً آورده که باید دستگاه‌های دیگر به آن کمک کنند. اصلاً تکلیف کرده است. من یک طور آموزش بدهم، صدا و سیمای من یک طور دیگری فیلم پخش کند، این آموزش دوآلیسم می‌شود. بنابراین باید گفت که آموزش و پرورش نهاد حاکمیتی است و این طور نیست که شما تصمیمی برای یک دستگاه دیگری بگیرید، و برای اینجا نیز همان طور تصمیم بگیرید. من وزارت جهاد کشاورزی نیستم که با من این طوری برخورد کنید. من وزارت صنعت، معدن نیستم، من باید انسان تربیت کنم. آموزش و پرورش نیز قرار نیست که دانشمند تربیت کند. آن دانشمند را در وزارت علوم باید برود، دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی او را تربیت کنند. من باید آدم بسازم، قرار نیست که عالِم بسازم. پس آدم شدن وظیفه همه است و تمام دستگاه‌ها باید امکاناتشان را در اختیار بگذارند. الآن یکی از مشکلات ما این است که تنها کار می‌کنیم و درنتیجه حتما آموزش ناقص ارائه می‌دهیم. من امروز در هنرستان‌هایم که باید مکانیک خودرو درس بدهم، هنوز ماشین پیکان را به دانش آموزان می‌گویم که باز کن و ببند. خب، این که نمی‌داند انژکتور یعنی چه، این چیزهای جدید را که بلد نیست. پس آموزش ما در این جامعه امروزی ناقص است.

نیروی انسانی ماهر و متعهد به نسبت نظام

من فقط فیزیک خوب درس بدهم، شیمی خوب درس بدهم، راهگشا نیست. من باید بگویم که این فیزیک خود را چطور برای انسان شدن استفاده کند.

ایده محوری و استدلال:

ما معلمان را باید بر اساس چارچوب انتخاب و گزینش کنیم. اگر معلمی انتخاب کنم که با محتوای درسی من همراه نباشد، آن را دوست نداشته باشد و بگوید که من به این اعتقاد ندارم، او به درد این نظام نمی‌خورد. تراز او برای تراز جمهوری اسلامی نیست.

محتوای درسی

چرا الآن همچنان آقای ریزعلی فداکار به عنوان نماد فداکاری در ذهنت می‌آید، اما نتوانستیم حسین فهمیده را جا بیندازیم که نسل بعد حسین فهمیده را بگوید. یک جایی گیر دارد.

ایده محوری و استدلال:

جذاب کردن محتوای درسی

ارزشیابی و سنجش را در آموزش

ایده محوری و استدلال:

سنجش و ارزشیابی باید مورد احترام باشد. مگر قرآن نفرمود که آیا کسانی که می‌دانند و نمی‌دانند برابر هستند؟ امروز چطوری مدرک تقلبی و الکی می‌دهیم؟! همین رویه را در دانشگاه نیز می‌گذرانیم، لذا امروز الی ماشاءالله دانشجوی دکترا یا خود دکترا داریم که این‌ها در ۶ ساحت کلی آموزش و پرورش تفکیک و سنجش نشدند و فقط مدرک گرفته‌اند.

ساماندهی نیروی انسانی

ایده محوری و استدلال:

ما دویست و بیست وچهار هزار نیرو کم داریم و وقتی من معلم کافی نداشته باشم، مجبور هستم که به روش‌های مختلف این‌ها را جبران کنم. مثلا سربازمعلم می‌گیرم که الآن شش هزار نفر داریم. این باید بررسی شود که چه‌مقدار این افراد، مطلوب آموزش و انسان‌سازی هستند. و آیا این چاره کار است یا خیر؟!

لذا من نیروی انسانی ماهر و متعهد می‌خواهم. پس برای ساماندهی باید گزینش کنم. معلم هم باید مسلط به علم روز باشد و هم باید مدافع نظام باشد. اگر این دو را توأمان توانست، آن موقع او یک معلم خوب می‌شود. اما الآن محصل‌های شما چند دسته هستند، معلم‌های شما نیز چند دسته هستند. این رسمی، این قراردادی، این پیمانی، این حق‌التدریس از جنس آموزشیار، آن از جنس آموزش‌دهنده، آن یکی نیروی شرکتی و ….

در این موارد برای حل مسائل، سازمان برنامه و بودجه و سازمان‌ استخدامی باید به کمک آموزش و پرورش بیایند.

دوران ابتدایی را درست است که سند به ما دو تا سه سال گفته است، اما ما شش سال می‌گوییم. ابتدایی یک، ابتدایی دو، متوسطه یک، متوسطه دو، در اصل این است، اما از آنجا که ابتدایی را نتوانستیم اداره کنیم، یک کاسه کردیم که آن نیز اشتباه و عجولانه بود. 

ایده محوری و استدلال:

آنچه دغدغه فعلی است اینکه دوره اول را برای تربیت بگذاریم. اما دوره‌های بعد آن به جای تربیت باید کم کم مهارت را که مشکل شغل کشور را در آینده حل می‌کند، آموزش بدهیم، که بخاطر مسائلی ازجمله کنکور این‌کار را نمی‌کنیم. اجرای طرح‌هایی مثل کاد -که در زمان قدیم ارائه می‌شد- در کنار آموزش، یک حرفه‌ای را به دانش‌آموزان یاد می‌داد.

در ماده 65 قانون برنامه ششم توسعه باید در تناسب مدارس و هنرستان‌ها، آموزش‌های مهارتی را تا سال 1400 به پنجاه درصد برسانیم که درحال حاضر حدود ۳۴ درصد است.

ایده محوری و استدلال:

باید هنرستان‌ها تقویت شود، فعالیت کار و دانش‌ها قوی‌تر شود تا به این قانون برسیم و بتوانیم ۵۰ درصد از دانش‌آموزان را به هنرستان بفرستیم.

تفکیک در نیروی انسانی

ایده محوری و استدلال:

باید دو دسته نیروی انسانی جذب شوند. امروز مسئولین و کادر اداری وزارتخانه‌ها نیز معلم هستند. یعنی منی که امروز معاون وزیر هستم، معلم هستم. از کلاس درس اینجا آمدم. فردا نیز که خداحافظی کنم، باید به کلاس درس بروم. این قشنگ نیست. 

باید مثل دانشگاه باشد. آنهایی که تدریس می‌کنند، هیئت علمی هستند، بقیه، کارکنان و کارمندان وزارت علوم هستند.

بودجه آموزش و پرورش 

با این آشفتگی و تغییرات بودجه اختصاصی، درست نمی‌توان برنامه‌ریزی کرد و اگر هم برنامه‌ریزی بشود، برنامه‌محور نیست، سلیقه‌محور است. 

ایده محوری و استدلال:

دولت سال بعد که بودجه 1401 را می‌خواهد تقدیم کند، باید از الآن فکر کند که من از کدام منابع بزنم که آموزش و پرورشم را دریابم. و مشابه طرحی که برای سند تحول سلامت در وزارت بهداشت برای خدمت‌رسانی شکل گرفت، در آموزش و پرورش هم یاری رسانی شود. لذا باید ساختار بودجه‌ریزی برای این سازمانِ بزرگ، تغییر یابد که البته این زمان‌بر است.

اصلاح شیوه توزیع بودجه

ایده محوری و استدلال:

سازمان برنامه و بودجه باید شاخص‌بندی کند. ساختار تلفیق بودجه و کمیسون تلفیق باید اصلاح شود.

به‌روز نبودن آیین‌نامه اجرایی مدارس

اینکه هنوز که هنوز است، با آیین‌نامه سال 79، بعد از بیست و یک سال مدرسه را داریم اداره می‌کنیم که مدیر! این طوری باش، ناظم! این طوری باش، شورای معلمان! این وظیفه تو است، شورای دبیران! این وظیفه‌ات است، انجمن اولیا! اینجا را می‌توانی دخالت کنی و …،‌ این مطلوب نیست.

ایده محوری و استدلال:

تدوین آیین‌نامه اجرایی به‌روز. که این امر به‌تازگی در کمیسیون معین در شورای عالی آموزش و پرورش برای اولین بار با امضای خود وزیر به مدارس به‌طور مستقیم ابلاغ می‌گردد.

اگر این آیین‌نامه باشد، مفهوم مدرسه‌محوری ما دیگر مشخص است. لذا وقتی از سند تحول می‌گوییم، سند تحول برای سخنرانی نیست. سند تحول باید در جایگاه اصلی خود یعنی مدرسه پیاده شود.

تنوع زیاد مدارس

ایده محوری و استدلال:

اصلاح ساختار تنوع مدارس در آموزش و پرورش براساس آیین‌نامه جدید اجرایی مدارس

پیش‌بینی و چشم انداز افق‌های دوردست  برای آموزش و پرورش

ایده محوری و استدلال:

در آموزش و پرورش نباید بگوییم که من در عرض دو سال چنین و چنان می‌کنم، من در عرض چهار سال فلان می‌کنم. نه، تمام دنیای توسعه به این رسیدند که آموزش و پرورش برای اینکه به نتیجه برسد، به بیست تا سی سال زمان نیاز دارد. پس هیچ وزیری نمی‌تواند بگوید که من در دوره کاری خودم یا در دولت هشت ساله ما، چنین و چنان بوده است. این حرف است. که البته من این را نمی‌گویم، دنیا دارد می‌گوید که باید این‌گونه باشد.

نیاز آموزش ریشه‌ای برای دانش‌آموزان

ایده محوری و استدلال:

برای آموزش باید ریشه‌ای بر روی دانش‌آموزان کار کرد تا نقص‌های جامعه فعلی و آرمان‌های مردمش را در آینده به ثمر نشاند و به آن معتقد نیز باشد. برای نمونه مراسم صبحگاهی که برای پاسداشت از پرچم کشور می‌توان به تقویت روحیه ملی کمک کند و به طور عمیق در ذهن دانش‌آموزان نقش ببندد. و از همین طریق آموزش مفاهیمی مانند احترام به پدر و مادر و….

ثبات در بقای وزیر آموزش و پرورش

ایده محوری و استدلال:

باید یک حفاظی برای وزارت آموزش و پرورش کشید، هر کس که وزیر بعدی می‌شود برای هر طرح یا اتفاقی مورد استیضاح و خطر قرار نگیرد. بله، یک موقع هست که ضعف مدیریت من است، خودم باید رها کنم و بروم. اما یک موقع هست که دست من نیست، مثلاً صاعقه‌ای در حیاط مدرسه‌ای زد و برای یک معلم اتفاقی افتاد.

البته این مسئله از نظر همخوانی با نظام سنجش ممکن است چالش‌هایی نیز داشته باشد ولی با طرح شرایطی برای هر بخش یا هر موضوع می‌توان یک آشتی بین آنها برقرار کرد.

با این مقدمه بگویم که در این رابطه شما کتاب جالبی که شورای عالی آموزش و پرورش آن را گردآوری کرده می‌بینید، که با عنوان «نامه‌هایی به یک وزیر جدید آموزش و پرورش» نکات خوبی ارائه داده است.

تشکیل کمیته‌ای برای بحث درباره اصلاح آموزش و پرورش ملی

گرانادوس، که خودش وزیر آموزش و پرورش در مکزیک بود می‌گوید: «سیاست، نه خط مشی، اول بروید، سیاست را درست کنید، خط‌‌ مشی‌گذاری برای من نکنید».
حکمرانی بودجه‌ای و بودجه‌‌ بندی‌تان را درست کنید. حکمرانی یعنی اینکه همه باید در بودجه‌بندی بایستند. فردا وزیر تعاون، کار نگوید که چرا بار آموزش و پرورش را به من دادی؟ چرا کم دادی؟ و…

برای تغییر، ائتلاف گسترده و اثربخش ایجاد نماییم.

در تحول آموزشی هیچ راه میان‌بری وجود ندارد. همان عرض من که گفتم: حداقل بیست تا سی سال وقت لازم است. نوآوری و بهبود به تنهایی به معنای بازسازی نیست، استمرار مهم است.

و اینکه در آخر شورای عالی انقلاب فرهنگی باید سند تحول را طبق فرمایش مقام معظم رهبری هر ۵ سال یکبار باید آن را ببرد، بعضی از جاهای آن را که نیاز به اصلاح دارد، اصلاح کند، به روز کند و بیاورد، و به هر حال باید به هر کسی که رئیس آموزش و پرورش، مدیر مدرسه می‌شود، سند تحول برایش مقدس باشد. لذا باید این را دنبال کنیم.