همسو بودن تمام عوامل در تاثیرگذاری نقش تربیت

ایده محوری و استدلال:

معمولاً در کشورهایی که به هر حال با تفکر سکولار خودشان پیشرفت‌های جدی‌ای در زمینه تعلیم و تربیت داشتند، به گونه‌ای عمل می‌کنند که تمام عوامل مؤثر که به خصوص در دنیای امروز ما بحث رسانه‌ها و فضای مجازی خیلی تأثیرگذار هست، به نوعی هماهنگی‌ای صورت بگیرد تا واقعاً این الگویی که دارند، حاکم باشد و به همین دلیل در بعضی از موارد از جمله نسبت به هویت دانش‌آموزان و باور و اعتقاد آنها به فرهنگ و کشور خودشان تاثیرگذار باشد. در مسابقات ورزشی می‌بینیم که چقدر برای سرودشان دست روی سینه‌شان می‌گذارند، اینها اتفاقی نیست، کار تربیتی می‌کنند، همان طوری که برای ریاضی و فیزیک کار می‌کنند.

توجه به آموزش و پرورش به عنوان یک نهاد حکومتی نه یک وزارتخانه

به نظر می‌رسد که ارتباط با سند که هیچ اسمی از آن برده نشده، تقریباً جایگاه نظام آموزش و پرورش در نظام اسلامی مشخص شده، کما اینکه در قانون اساسی ما و اصلاً فلسفه نظام جمهوری اسلامی تربیت انسان‌هاست. یعنی خود نظام جمهوری اسلامی یک مدرسه است و اصلاً اسلام آمده که انسان‌ها را تربیت کند و هدایت کند. تربیت یک همچنین جایگاهی دارد.

ایده محوری و استدلال:

مقام معظم رهبری سیاست‌های ابلاغی اجرای سند تحول را به سران سه قوه ابلاغ کردند، نه به وزیر آموزش و پرورش.  یعنی حتی در مبانی سند نیز پیشنهاد شد که اسم اینجا را وزارت تربیت بگذاریم. تربیت، منظور هم در ساحت علمی-آموزشی و معلم‌محوری است و هم در ساحت پرورشی.  پرورشی یعنی یک سری فعالیت‌های دانش‌آموز محور که در برابر فعالیت‌های معلم‌محور است. بچه را در یک فضاهای متعدد و متنوعی قرار می‌دهیم تا ببینیم که استعداد او چیست، خودش خودش را باور کند. لذا به نظر من مهم‌ترین مسئله در ارتباط با آموزش و پرورش این است که جایگاه ساختاری آن باید اصلاح شود. یعنی جایگاه آن در حکومت باید ارتقا پیدا کند مثل صدا و سیما یا قوه قضاییه. یعنی اینکه آموزش و پرورش یک وزارتخانه‌ای از جنس وزارتخانه‌های دیگر نیست.

بحث اقتصاد و معیشت و همچنین بحث منزلت معلم

ایده محوری و استدلال:

در مسئله اقتصاد که باز از عهده خود آموزش و پرورش ساخته نیست و حکومت و دولت باید راجع به این تدبیری بیندیشد.

و در بحث منزلت اگر بخواهیم بگوییم که حکومت ما یک حکومت معلم‌مدار هست، همانطور که مثلاً در غرب نظام سرمایه‌داری هست و سرمایه‌داران محور حکومت هستند، نشان می‌دهد که ما واقعاً با توجه به اینکه نظام ما یک نظام فرهنگ‌مدار است و آمده که انسان‌ها را هدایت کند، فرهنگ‌مداران محور اصلی و تکیه‌گاه اصلی حکومت هستند که مهم‌ترین آنها روحانیت و فرهنگیان هستند. فرهنگیان قوی‌ترین و منسجم‌ترین بازوی فرهنگی نظام هستند. یک میلیون فرهنگی که متأسفانه به این توجه نمی‌شود. امام فرمود که تمام سعادت‌ها و شقاوت‌ها از مدرسه است و کلید آن دست معلم است. اگر امروز درباره آسیب‌های اجتماعی از کودکی دانش‌آموز را مصون‌بخشی کنیم، فردا خودمان راحت هستیم. کاری که بسیاری از کشورها در ارتباط با اهداف خودشان می‌کنند.

بنابراین مسئله منزلت معلم مطرح هست که حالا راهکارهای خودش را دارد. مثلاً رهبری فرمودند: سریال‌های معلم قهرمان طراحی شود که بسیاری از معلمان قهرمان را واقعاً در دورافتاده‌ترین روستاها داریم، جایی که هیچ نماینده دیگر جمهوری اسلامی نیست و امنیت نیز واقعاً بعضاً نگران‌کننده است، یک دختر خانم معلم و یا یک آقا معلم آنجا رفته و دارد خدمت می‌کند.

حاکمیت یک نظام فرسوده، بوروکراتیک و تمرکزگرا بر ساختار آموزش و پرورش

ایده محوری و استدلال:

جزایر جدا از هم، تمرکزگرایی که عرض کردم که مدرسه و معلم آن اختیار لازم را ندارند. سازمانی که در آموزش و پرورش درست شد، هدف آن این بود که دست معلم و دست مدرسه را که در خط مقدم تعلیم و تربیت هستند، بگیرد، اما حالا دست و پا گیر معلم و مدرسه شده است. حتی در زمینه محتواها نیز یک وقتی بود که معلم یک قدرت مانوری برای آموزش یک محتوایی داشتند، محتوا در اختیار آنها بود و از ابزارهایی استفاده می‌کردند. بعد آمدیم گفتیم که نه، شما فقط باید طبق این فرمول به دانش‌آموز چیزی بیاموزید. یا شیوه تأدیبی که معلم متناسب با نوع خطا دانش‌آموز نشان می‌داد گفتند نه باید اینطور باشد و آنطور باشد. لذا این، خلاقیت و اختیار معلم، مدیر و مدرسه را می‌گیرد و جایگاه او را پایین می‌آورد. الآن در انگلستان و بعضی از کشورهای دیگر می‌بینیم که یک نظام اقتداری بر مدرسه حاکم است و حتی بعضاً بچه‌ها باید سرشان را با نمره چهار بزنند، لباس رسمی کامل بپوشند. اینها را تربیت می‌کنند و فردا فرماندهان جهان می‌شوند. یعنی به هر حال مدرسه باید یک حساب و کتابی داشته باشد، یک نظمی داشته باشد.

لذا این یکی از مسائلی است که تمرکزگرایی مطلق است و به نظر من باید به آن توجه شود و به تدریج اختیارات به استان، به شهرستان و به مدرسه و به معلم تفویض شود.

به هر صورت این بحث اختیار معلم و یا در بحث کلان‌تر ساختار که مؤلفه‌های آن یکی همین اختیار معلم است و تمرکزگرایی و ضعف نظارت نیز هست. طبعاً از آن طرف نیز وقتی که اختیاری نیست، امکاناتی نیست، امکان نظارت و بررسی و هرچه کردند و آقایی کردند و هر کاری شد.

عدم بهره‌مندی از فناوری‌های روز و طبعاً بالنده و فراگیر نبودن و همچنین محتوا

به‌طورمثال الآن ببینید که بهترین نظام آموزش زبان را در آموزش و پرورش با عنوان کانون زبان داریم. بدترین نظام آموزش زبان را نیز در آموزش و پرورش داریم.

ایده محوری و استدلال:

البته بیشتر محتوایی می‌شود نه ساختاری اما به‌طور مثال  مجموعه رشد، سازمان پژوهش یک همایش‌هایی برای نوآوری‌های دانش‌آموزان و غیر دانش‌آموزان در زمینه دستاوردهای فضای مجازی و تولیدات افراد برای محتوای آموزشی دارد. به این صورت که مثلاً این‌ها بیایند و در فضای مجازی یک طراحی‌هایی را بکنند، کلیپ‌هایی بسازند و کارهای مختلفی بکنند تا این محتوا به بچه‌ها بهتر آموزش داده شود. بعضاً می‌شد که یک بچه دوره راهنمایی برنده می‌شد، در بین تعداد زیادی که به هر حال بود، اما خب، این دیگر درون سیستم نمی‌رفت که ابلاغ شود و همه از این استفاده کنند و فراگیر شود.

در زمینه محتوا نیز حافظه‌محوری و حاکمیت مطلق کنکور است که از پیش‌دبستانی دانش‌آموز را نگران و دچار مشکل کرده است. البته شورای عالی انقلاب فرهنگی یک کارهایی کرد که گام خوبی است، اما کامل نیست. چون به هر حال در آموزش و پرورش، نظام ارزشیابی آن کارنامه و این‌ها هست، نه آموزش تعامل محور و استعداد سنجی. که می‌توان برای آن برنامه‌ریزی کرد و هویت یابی را در محتوا گنجاند. به‌طوریکه آنکه در اخلاق یا ورزش یا فعالیت اجتماعی یا… قوی‌تر است، ارشد همان بخش بشود و استعداد خود را در همان زمینه رشد دهد.

لذا می‌خواهم بگویم؛ اینکه باید دانش‌آموز را بشناسیم و به خودش بشناسانیم. این محتواهای آموزشی ما کاربردی نیست.

حاکمیت جریان غربگرا در آموزش و پرورش

ایده محوری و استدلال:

سال‌های سال است که دانش‌ آموخته‌های تعلیم و تربیت غربی در آموزش و پرورش به اعتبار آن مدرکشان حاکم هستند و خیلی از بیدادهایی که در آموزش و پرورش انجام شده، دست اینهاست. به‌طور مثال حذف مراکز تربیت معلم‌ها. حذف محتواهای ارزشی و…

بنابراین این نیز یکی از آن دغدغه‌های مهمی است که در حوزه محتوا باید حتماً به آن توجه شود.

اقتصاد و معیشت و رفاه

بحث تحول بنیادین است که مورد بی‌توجهی قرار گرفت

ایده محوری و استدلال:

عدم اجرای درست سند تحول بنیادین و تغییرات منفی که به‌تدریج در محتوا و آموزش پیاده کردند، منجر به نظام جدید متوسطه سکولار شد که بچه‌های ما تحت این فرماندهی نظام جدید متوسطه رفتند.

و اغلب به‌جای تحول، تغییر اعمال می‌شد. و هر مسئولی سلیقه‌ای تشخیص می‌داد که بیاید و یک کاری را بکند و بعد بگویند: خیلی مهم است.

پس به نظر من یکی از مسائل فوری بحث تحول بنیادین و دفاع از سند تحول بنیادین است و اعتقاد من این است که بزرگ‌ترین مانع اجرای این سند خود مسئولین اجرایی آن بودند.

من معتقدم این بستر سند باید برای خود معلمین و حتی برای عموم جامعه فرهنگ‌سازی شود. یعنی باید بیاییم، سند را به زبان مدرسه، سند را به زبان ساده بیان کنیم که این سند چه می‌خواهد بگوید. و از طرفی با احیای مراکز تربیت معلم، خلأ فعلی دانشگاه فرهنگیان را پر کنیم. یعنی افسرانی تربیت کنیم که خود درس تحول به آن معنا که باید، آموزش ببینند. آن هم توسط کسانی که سند را طراحی کردند، نه کسانی که آن را دارند تحریف می‌کنند.

توجه به معلم

این توجه هم بحث درونی است و هم بحث بیرونی است.

ایده محوری و استدلال:

اینکه بیاییم معلم را به عنوان یک قهرمان و یک ناجی، به عنوان یک کسی که اگر توفیق داشته باشد، افتخار پیدا کند که معلم شود، ارزشمند است. حالا بحث‌های معیشتی آن جای خود را دارد، اما بحث منزلتی و جایگاه معلم که در بین مردم هست. یعنی معمولاً نظرسنجی‌هایی که می‌شود، معلم محبوب‌ترین قشر جامعه هست و مورد اعتمادترین آنها.

پس باید اولاً خود آموزش و پرورش به این قضیه بها بدهد، برنامه‌ریزی کند و به خصوص در حوزه رسانه با تمام کمبودهایی که دارد. می‌توان به معلمین مشاوره حقوقی بدهیم که اگر در یک مسئله‌ای گیر کردند، دفتری در وزارتخانه و ادارات باشد، به اینها مشاوره حقوقی بدهد. می‌توان آموزش و پرورش بیاید، یک سخنگوی خوش‌چهره خوش‌سخن پیدا کند. در واقع سخنگو داشته باشد که مرتب بیاید، با رسانه‌ها درباره آموزش و پرورش، مسائل آموزش و پرورش و شأن معلم صحبت کند. احیای دیدارهای مردمی و حل مشکلات آن‌‌ها، و…

 ایجاد برنامه درسی ملی

مشارکت دادن معلم در برنامه‌ریزی‌های آموزشی و تربیتی، تألیف کتب درسی

ایده محوری و استدلال:

مثلاً در سازمان پژوهش یک حاشیه امنی برای مؤلفین کتب درسی داریم که آنها هرچه که بنویسند، وحی منزل است. ممکن است که یک دبیری واقعاً از آن نویسنده قوی‌تر باشد که این را داشتیم. پس نیاز است تا این انحصار و محدودیت را رفع کنیم.

یا اختصاص چند تالیف در یک زمینه را داشته باشیم. به‌طوریکه می‌توانیم بگوییم که این، محتوای درسی ما مثلاً در مورد شیمی است، هر کسی می‌خواهد بنویسد، هیئت ژولی بررسی می‌کند، و ممکن است که سه کتاب را بگوییم، این سه کتاب مورد تأیید ماست. دبیران حق دارند که از این سه کتاب یکی را انتخاب کنند. چند تألیفی مهم است.

توجه به جذب و گزینش و آموزش بدو خدمت و ضمن خدمت

ایده محوری و استدلال:

در مرحله جذب برای دانشگاه فرهنگیان آن زمان یک واژه ما عشق به معلمی بود. یعنی با پرسشنامه‌های روانشناسانه ببینیم که این فرد غیر از آن ویژگی‌های دیگر، عشق به معلمی دارد؟ یا اینکه به او یک چیز دیگری پیشنهاد کردند، جای دیگری می‌رود؟

همچنین جذب حتما باید از طریق دانشگاه فرهنگیان صورت گیرد.

ارزیابی معلم در طول خدمت

ایده محوری و استدلال:

این طرح باید از درون خود آموزش و پرورش باشد. باید از اقشار مورد اعتماد معلمین نظرخواهی کنند، ساختاری باشد، روی اصولی باشد، اما حتماً بالأخره یک کار حکومتی است. زیرا بالأخره حکومت نیز مصالح خودش را دارد و فرض کنید که اگر یک معلمی خدایی نکرده شأن معلمی را رعایت نکرد، وارد فعالیت‌های سیاسی ضد نظام شد، کدام حکومت اجازه می‌دهد؟ این است که این باید در درون خود حکومت باشد. اما وجودش حیاتی است.

همچنین در این موضوع نیاز است تا توجه و تناسب موقعیت‌های جغرافیایی و پراکندگی دانش‌آموزان نیز ارزیابی شود تا شیوه توزیع معلمین نیز رعایت گردد.

 اساتید دانشگاه فرهنگیان باید معلم باشند

ایده محوری و استدلال:

کسی باید باشد که علاوه بر اطلاعات علمی تربیتی، کلاس رفته باشد که آن نقطه قلق‌های کلاسداری، شأن معلمی، و بسیاری از آموزه‌های دیگر را که از غیر اطلاعات علمی و ظاهری هست، بداند.

مسئله توزیع

ایده محوری و استدلال:

طراحی یک نظام ساماندهی نیروی انسانی که انعطاف‌پذیر باشد و انگیزه‌های تشویقی برای جذب دانش‌آموز توسط معلمین داشته باشیم. به این صورت که مثلا برای مناطق دور افتاده یا محروم حق‌الزحمه یا حقوق معلمان را بیشتر درنظر بگیریم تا همه بتوانند در این نظام توزیع متناسب بهره‌مند شوند. به هر حال ساختارهای دیگری هم هست، مجتمع‌های آموزشی هست، مجتمع‌های شبانه‌روزی هست، اینها الگوهای موفقی بودند و ما می‌توانیم عدالت آموزشی را که برای ما اصل است، به کار بگیریم، و هم یک سری انعطاف‌هایی را به کار ببریم.

مسئله فضا

ایده محوری و استدلال:

توجه به الگوی مدارس ایستا، زیبا و کارا. کارا یعنی اینکه به تناسب نیازهای مدرسه باشد. ایستا یعنی اینکه در برابر زلزله مقاوم باشد. زیبا یعنی اینکه معماری اسلامی داشته باشد.

نکته دیگر درباره فضا این است که ما باید استفاده حداکثری از فضای مدرسه بکنیم. استفاده بهینه از این فضا خیلی مهم است. زیرا مدرسه محیط بازی و آموزش است و نباید کارکرد آن را در پارگینگ‌ها یا واحد‌های کوچک خلاصه کرد.

مسئله مالی

ایده محوری و استدلال:

این مسئله جز با حمایت رئیس‌جمهور ممکن نیست. ایده اجرایی آن تشکیل شورای عالی اقتصاد آموزش و پرورش است. این شورا متشکل از رئیس‌جمهور یا معاون اول، وزرای اقتصادی، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی، وزیر اقتصاد و … است. اینها بیایند و برای منابع دیگر که یکی از آنها بودجه است که تا آنجایی که ممکن است، به آموزش و پرورش تخصیص بدهند. اگر عنایت شود، بیشتر نیز می‌توانند افزایش دهند. یک ظرفیت‌هایی داخل آموزش و پرورش وجود دارد، مثل صندوق ذخیره فرهنگیان که از این صندوق چهارده هزار میلیارد تومان اختلاس شده است. خب، مشکل آموزش و پرورش اقتصاد آن است و مسئولیت آن نیز آموزش و تربیت است. یک نفر ذو شهادتین که نمی‌توانیم پیدا کنیم، هم استاد اقتصاد باشد و هم استاد تعلیم و تربیت. پس آن بار را باید از روی دوش او برداشت.

همچنین بیمه معلم می‌تواند یک کمک‌های جنبی خوبی به معلمین بدهد. نه اینکه معلمین آنجا بروند. فرض کنید که تمام ساختمان‌هایی که ساخته می‌شود، باید بیمه آتش‌سوزی شود. نه فقط آموزش و پرورش، بلکه همه. خب، دستور داده شود که این بیمه را تقویت کنید و با این بیمه قرارداد ببندید.

و استفاده از سایر ظرفیت‌های داخلی و خارجی موجود در زمینه معیشت و رفاه.

تشکیل شورای عالی اقتصادی-معیشتی آموزش و پرورش

حضور در جلسات شورای عالی آموزش و پرورش و هیئت امنای دانشگاه فرهنگیان

البته نمی‌گوییم هر جلسه، اما بالاخره سالی یک یا دو بار شرکت کنند.

فرصت‌های دیدار با فرهنگیان در تهران و شهرستان‌ها